Watergebruik bij de olijfolie productie

Iets wat we erg belangrijk vinden bij il circolo is duurzaamheid. Daarom letten we goed op bij zowel het produceren als bij het verpakken van de olijfolie en bij alle producten die we gebruiken. Als men echter onderzoek doet naar de duurzaamheid van olijfolie, kan men gemakkelijk tot de conclusie komen dat het watergebruik bij de olijfolie productie problemen oplevert voor de duurzaamheid. Er wordt bijvoorbeeld in sommige bijdragen gezegd er voor 1 liter extra virgin olijfolie maarliefst 3900 liter water nodig is. Zo’n slecht imago van de olijfolieproductie is jammer, want wij doen juist heel hard ons best om goed te zorgen voor mens en milieu terwijl we een heerlijk product op de markt brengen. Daarom wilden wij deze vraag verder onderzoeken: Zorgt de productie van olijfolie voor waterproblemen?

Wat is de problematiek? 

Als je onderzoek doet ernaar hoe duurzaam olijfolie is, vind je verschillende antwoorden. Een van de eerste dingen die je vindt is dat olijfolie veel slechter is voor het milieu dan je zou verwachten, omdat het veel afval zou produceren en heel veel water zou worden verspild. Er worden meerdere problemen genoemd met het watergebruik bij de productie van olijfolie. Ten eerste wordt beweerd dat er veel water wordt gebruikt bij het bewateren van de bomen en dat dit waterschaarste creëert. Daarnaast wordt beweerd dat grote hoeveelheden chemicaliën in het water voor watervervuiling zorgen en daarmee de omliggende gebieden belasten. Als laatst wordt beweerd dat er bij het vermalen van de olijven veel water wordt  gebruikt en dat ook dit bijdraagt aan de waterschaarste. 

We vinden het belangrijk om deze uitspraken een voor een te bespreken, zodat we kunnen laten zien dat dit niet overal een probleem is. We willen hier dus niet mee zeggen dat dit bij geen enkele soort olijfolie een probleem is met het watergebruik bij de olijfolie productie, maar we willen benadrukken dat er grote verschillen bestaan en het bij sommige olijfolie producenten weldegelijk beter gaat.

Verschillen per olijfboomgaarde 

Er bestaan grote verschillen tussen de olijfboomgaardes, zowel tussen regio’s als tussen landen. De ene olijfboomgaarde is duidelijk de andere gaarde niet. We vonden het belangrijk om deze verschillen op een rijtje te zetten om het onderscheid te benadrukken.

Watergebruik van kleine olijfboomgaarden 

De traditionele boeren bij ons op Sicilië hebben vaak kleine olijfboomgaarden, waar de bomen de kans krijgen om groter te groeien en ouder te worden. Dit is van belang omdat alleen jonge olijfbomen veel water nodig hebben. Op het moment dat een olijfboom ouder is, ongeveer vanaf dat een boom 10 tot 15 jaar oud is, is deze juist goed bestand tegen het droge en warme klimaat van Sicilië – en dus ook goed bestand tegen het Spaanse en Griekse klimaat. Dit is voor de kleine boeren niet alleen van belang om water te besparen, maar geld voor een goed irrigatiesysteem is er vaak niet. Bij het gebrek aan irrigatiesystemen komt ook een verminderd watergebruik. Zelfs als de gaarden aan bewatering doen, gaat dit in significant kleinere hoeveelheden dan bij een geautomatiseerd systeem op grootse industrieel werkende olijfgaarden. Hoewel constante bewatering een positief effect op de productie van een olijfboom heeft, vooral omdat het de alternance – de verschillen per jaar – mindert, is dit een luxe dat veel boeren zich niet kunnen veroorloven. 

Watergebruik van grote olijfboomgaarden

Dit staat in sterk contrast met de mega olijfboomgaarden in Spanje. Alleen jonge bomen worden gebruikt en als de bomen te oud zijn worden ze vervangen door jongere bomen. Dit gebeurt omdat ze anders te groot worden voor de oogstmachines die op deze industriële gaarden worden gebruikt. Hierdoor hebben de bomen constant een grote toevoer van water nodig en wordt dat dus niet minder naarmate de olijfboomgaard langer bestaat. De grote waterproblemen ontstaan daarom ook voornamelijk bij de industriële olijfboomgaarden waar veel jonge bomen dicht bij elkaar staan. Het kost inderdaad ontzettend veel water om deze bomen te onderhouden zodat ze een constante grote productie hebben. De grote plantages in Spanje hebben vaak vaste contracten met winkels en supermarkten waardoor ze een constante stroom aan olijven en olijfolie moeten garanderen. Om dit te bereiken, laten ze niets aan het lot over en zorgen ervoor dat de bomen altijd de perfecte hoeveelheid water hebben. De kleinschalige olijvenboer heeft vaak geen contract met de grote supermarkten en hoeft dus geen garantie na te komen. De bomen krijgen water door de regen en als het langere tijd droog is, hebben de bomen een langere tijd geen of weinig water. 

Het is daarom erg belangrijk om dit verschil te maken: Grote industriële en kleine traditionele olijfboomgaardes hebben een groot verschil in watergebruik.  Bij het gebrek aan irrigatiesystemen komt ook een verminderd watergebruik. Zelfs als de gaarden aan bewatering doen, gaat dit in significant kleinere hoeveelheden dan bij een geautomatiseerd systeem op grootse industriële olijfgaarden.

Watervervuiling 

Een ander probleem, dat veelvuldig genoemd wordt, is de watervervuiling die komt kijken bij het verbouwen van olijfbomen. Er wordt gesproken over grootschalig gebruik van pesticiden en kunstmest. Bij het gebruik van deze producten in combinatie met veel water worden de resten van de chemische goedjes mee gespoeld met het water. Dit eindigt dan in het grondwater, wat begroeiing verderop kan aantasten, of het komt in open water terecht zoals in rivieren of meren, wat een gevaar kan zijn voor de flora en fauna daar. 

Kunstmest en pesticiden helpen bij de groei van de olijfbomen en zorgen ervoor dat de bomen niet worden aangetast door bijvoorbeeld insecten. Daarom kan het een enorme hulp zijn voor boeren om ervoor te zorgen dat hun productie van de olijven succesvol verloopt. Echter zijn de watervervuilingproblemen een groot gevolg hiervan. 

Watergebruik van il circolo 

Bij il circolo kiezen we ervoor om geen gebruik van kunstmest en pesticiden te maken. We gebruiken duurzame producten om insecten weg te houden bij de bomen en laten de natuur haar werk doen. Dit is dan ook te zien aan het biologische keurmerk dat onze olijfolie heeft.

We zijn een kleinschalige olijfboomgaard en hebben er bewust voor gekozen om geen irrigatie te gebruiken, onze bomen zijn immers al groot en kunnen goed tegen de warme droge zomers van Sicilië. Il circolo is zich ervan bewust wat de effecten zijn van onze acties op de bomen, planten in de buurt en het klimat in zijn algeheel. Hierdoor kunnen we met trots zeggen dat we geen watervervuiling veroorzaken en dat we bij het groeien van onze olijfbomen geen waterschaarste uitlokken.

Watergebruik bij de olijfoliemolen 

Bij aankomst in de oliemolen worden de olijven eerst gewogen, ontbladerd en gewassen. Dan zijn de olijven klaar voor de volgende verwerkingsfasen: persen, pletten, extraheren, conserveren en filtreren, die al duizenden jaren volgens een vrijwel ongewijzigde operationele logica verlopen. De extractie is de kern van het proces: uit de pulp die in de vorige fasen is verkregen, worden de drie componenten gescheiden: pulp, vegetatiewater en oliemost, en dit kan discontinu of continu gebeuren. Afhankelijk van hoe modern een oliemolen is, komt er tijden de extractie meer of minder vegetatiewater bij vrij. De extractie systemen kunnen worden verdeeld in twee processen: het drie fase centrifuge extractie systeem of het twee fase centrifuge extractie systeem. 

Olijfolie productie door drie fase centrifuge extractie 

Het grote probleem bij de drie fase centrifuge extractie is dat er veel afvalwater door ontstaat en dat het ingewikkeld is om deze op een juiste manier op te ruimen. Door de chemische samenstelling van dit vegetatiewater werd het lange tijd gezien als gevaarlijk voor planten. Daarom moeten eerst bepaalde agrarische en legale zaken in overweging worden genomen voor dit water kan worden gebruikt bij de fertigatie – bemesting en bewatering – van het land. 

Het vegetatiewater bestaat uit het watergehalte van de olijf, het water dat wordt gebruikt voor het wassen van de olijven en het water dat wordt gebruikt voor het reinigen van de extractie-installatie. In het geval van het driefasige extractiesysteem wordt een grote hoeveelheid verdunningswater toegevoegd, waardoor de hoeveelheid vegetatiewater ruwweg wordt verdubbeld. 

“Hoewel het vroeger als een zeer vervuilend agroalimentair afval werd beschouwd, bevat vegetatiewater in feite geen stoffen die gevaarlijk zijn voor mens en milieu, zoals ziekteverwekkers, zware metalen, enz. Door hun hoge organische belasting en geringe biologische afbreekbaarheid kunnen zij hoogstens enkele ongewenste effecten hebben op de functionaliteit van de agro-ecosystemen die door het weglekken worden beïnvloed:  verlaging van de pH-waarde van de bodem, vertraging van de omzettings- en biologische afbraakprocessen van het afvalwater door de antimicrobiële werking van de totale hoeveelheid polyfenolen.” (Francesca Modugno, onderzoekster bij Crea – Agricoltura Ambiente in Bari). (1)

Dit zijn echter tijdelijke effecten, die enkele maanden nadat het water op het land is verspreid, weer verdwijnen. Bovendien is het gevaar van grondwaterverontreiniging in wezen beperkt tot losse bodems, of tot bodems die bijzonder goed draineren, bij extreme seizoensgebonden neerslag of bij aanwezigheid van hellingen en ophoping stroomafwaarts. Tegelijkertijd verbeteren de fysisch-hydraulische eigenschappen van de bodem aanzienlijk.

Olive oil extraction processes, Nuri et al. (2004)

Olijfolie productie door twee fase centrifuge extractie 

Dankzij economische en ecologische voorwaarden voor de landbouw, werd in de jaren 90 van de vorige eeuw een nieuwe centrifuge extractie systeem ontwikkeld waardoor er een einde kwam aan de problemen van het vegetatiewater. Deze nieuwe manier van extraheren is bekend komen te staan als een ‘twee fase’ of ‘integrale methode’ en zorgt ervoor dat er geen proceswater (verdunningswater) meer nodig is, wat onmisbaar was voor het drie fase centrifuge systeem. Dit heeft het dubbele voordeel dat het watergebruik bij de olijfolie productie vermindert wordt en dat er geen vegetatiewater meer geloost hoeft te worden, wat een grote kostenpost is voor olijfoliepersen.

Bij de twee fase centrifuge extractie heeft de centrifuge enkel twee uitgangen waardoor het afvalwater wordt afgevoerd samen met het vaste afval wat van de olijven afkomen, ook wel ‘pomace’ genoemd. De olie mix komt terecht in een vibro-filter compartiment en wordt afgevoerd naar een verticale centrifuge. Hierdoor is het enige bijproduct een zeer natte pomace (waarvan ongeveer 65% water). Deze natte pomace wordt behandeld op een onderzochte manier waardoor er optimaal gebruik kan worden gemaakt van het materiaal. Dit is de beste manier kijkend vanuit een milieuperspectief. , maar ook als je kijkt naar herstel en toegvoegde waarde van het product. 

Na een periode in opslagtanks, waardoor er 8-10% van de vochtigheid verloren gaat, begint het proces om de pitten te verwijderen. Deze kunnen gemakkelijk worden gescheiden door een centrifuge waardoor de pitten worden opgevangen. Deze worden verkocht als brandstof of hergebruikt door de olijfpers. De pitloze pulp heeft een vochtigheidsgraad van 62% tot 65% en wordt verspreid over het land omdat het functioneert als een goede organische meststof. In tegenstelling tot het vegetatiewater wordt de natte pomace niet opgenomen in de vruchtbare grond en daardoor doet het geen schade aan de grond of gewassen. Ook geeft het geen vieze geur, zoals sommige andere meststoffen, omdat het veel water bevat en weinig zuurstof, waardoor fermentatie wordt voorkomen.

Duurzame Siciliaanse olijfolie kopen

Ben je benieuwd geworden naar duurzame olijfolie? Dan ben je bij ons aan het juiste adres. Biologische extra vierge olijfolie en heerlijke gearomatiseerde olijfolie vind je in onze webshop.

We importeren de olijfolie zelf uit Sicilë, waardoor we de beste kwaliteit kunnen garanderen. Neem een kijkje in onze webshop en maak kennis met onze producten!

 

 

Bronnen:

(1) Nuri Azbar, Abdurrahman Bayram, Ayse Filibelli, Ayesen Muezzinoglu, Fusun Sengul & Adem Ozer (2004) A Review of Waste Management Options in Olive Oil Production, Critical Reviews in Environmental Science and Technology, 34:3, 209-247