Olijfoogst met de hand of machinaal – Dit zegt de producent

Hoe worden olijven geoogst? 

il circolo is een kleine traditionele olijfolieproducent. De olijfoogst gebeurt hier nog met de hand en is vrij arbeidsintensief. Hier krijgen we wel eens vragen over. Il circolo wil graag op een regeneratieve manier landbouw bedrijven en deze manier van oogsten past daar goed bij. Graag vertellen we daar meer over.

Er zijn twee manieren om olijven te oogsten: traditioneel met de hand of machinaal met moderne oogstmachines. Op Sicilië worden olijven traditioneel met de hand van de takken gekamd, dit kan met stokken of met oogstharken. Tegenwoordig wordt er ook vaak gebruik gemaakt van pneumatische of elektrische kammen of een met de hand bediende schudmachine. De olijven worden van de boom ‘los gekamd’ en verzameld in grote netten onder de bomen. Bij deze oogstmethode komen ook kleine takjes en bladeren in de netten terecht. Het verlies van deze takjes en bladeren is niet schadelijk voor de boom. Deze zouden  na de olijfoogst toch worden verwijderd tijdens het snoeien. Vroeger werden de takjes en blaadjes er direct uitgehaald, maar tegenwoordig worden ze er in de moderne olijfoliemolens uitgefilterd. De geoogste olijven worden ten slotte in grote zakken of manden gedaan en naar de olijfoliemolen vervoerd voor verdere verwerking. Bij machinale olijvenoogst gaat het over grote oogstmachines. Dat zijn grote schudmachines en speciale zuigers die bij de oogst worden gebruikt. De schudmachine grijpt de stam van de olijfboom met een grijparm en schudt hem even met een zeer hoge frequentie. Daarna zuigen speciale apparaten de gevallen olijven op. Er zijn ook oogstmachines die het schudden en zuigen heel efficiënt combineren. Deze werken alleen bij jonge bomen en op een platte oppervlakte.
Dan is er ook nog de zogenoemde ‘log shaker’ die werkt met een omgekeerde zeef. Deze heeft als voordeel dat het wel kan worden ingezet bij oudere bomen of voor enkele grote takken en ook op minder vlak land.

Hoe beïnvloedt de olijfoogst de kwaliteit van olijfolie?

Voor de kwaliteit van de olijfolie is oogsten met de hand het beste. (1) Op die manier kunnen de olijven op het optimale moment worden geoogst. Dat wil zeggen: wanneer ze nog net niet rijp zijn en voordat ze van de tak vallen. Het maakt weinig uit of olijven met de hand of met een handbediende schudmachine worden geplukt. Als de olijven echter met een stok uit de boom worden geslagen raken ze vaak beschadigd waardoor het gistingsproces versneld wordt ingezet. Deze gisting of fermentatie kan alleen gestopt worden door de olijven verder te verwerken. Praktisch betekent het dat beschadigde olijven binnen een paar uur verwerkt moeten worden om een topkwaliteit olijfolie te kunnen blijven leveren.Industriële oogstmachines kunnen alleen worden ingezet wanneer de olijven bijna van de tak afvallen en dan zijn ze eigenlijk al meer dan rijp. Sommige olijven zijn in dit late stadium van de oogst al aan het fermenteren. Je zou kunnen zeggen dat met  deze methode er eigenlijk alleen olijfolie van lage kwaliteit kan worden geproduceerd. 

De kosten en baten van traditionele en intensieve olijfgaarden

Oogsten met de hand is de meest arbeidsintensieve -en dus duurste- methode om olijven te oogsten. Om voor het felbegeerde D.O.P. certificaat in aanmerking te komen moeten olijftelers traditionele productiemethoden toepassen. Om een idee te geven: In 2019 lag de productiviteit van de oogst bij il circolo op 1,3 – 2,5 boom per arbeider per uur. Dat komt neer op 20-26 kilo geoogste olijven per arbeider per uur (hiervan was minder dan 1%  bladeren en takjes). De olijfoogst is dus heel kostbaar en maakt het eigenlijk onrendabel voor Siciliaanse boeren. Elk jaar leggen veel olijfboeren het bijltje erbij neer, omdat het bijna onmogelijk is om van olijfteelt te leven. Zo komt het dat op Sicilië veel olijfgaarden er verlaten bij liggen. Voor veel traditionele olijfgaarden met oudere bomen is het gebruik van moderne oogstmachines – zoals een ‘log shaker’ – moeilijk, omdat deze zijn gemaakt voor gestandaardiseerd gebruik. Zo is de vorm van de olijfboom bepalend of de oogstmachine werkt. Afwijkende vormen – zoals vaker het geval bij oudere bomen – kan de machine niet aan. Bij oudere olijfgaarden staan de bomen meestal op steile hellingen en niet altijd in keurige rijen verspreid over het land. Dat bemoeilijkt het gebruik van oogstmachines net als het ontbreken van geschikte wegen tussen de stukken land.

Voor il circolo is het gebruik van een oogstmachine geen optie. Op Sicilië groeien de inheemse olijfsoorten, zoals Cerasuola, Moresca, Nocellara Etnea en Nocellara del Belice, Biancolilla en Tonda Iblea, het liefst op de hoger gelegen vlaktes van het heuvellandschap. Die zijn moeilijk begaanbaar voor moderne oogstmachines. Bovendien moeten voor een goede kwaliteit olijfolie de olijven vroeg geoogst worden, nog voordat ze rijp zijn. Onrijpe olijven zijn licht van gewicht en komen moeilijk los van de tak. Dat maakt dat we onze olijven met de hand moeten plukken. Voordeel hiervan is dat de CO2-voetafdruk van onze olijfolie veel lager uitvalt en dat is beter voor het milieu.Grootschalige olijfgaarden kunnen niet zonder speciale oogstmachines. Met deze moderne machines kan één persoon tot 10 ha per dag oogsten met een opbrengst tot wel 16 ton per uur. Niet alleen levert dat een hoge oogstcapaciteit, maar ook een enorme besparing op arbeidskosten. Wat je ziet is dat de oogstmachines bepalend zijn voor de inrichting van de olijfgaard. Er is geen plaats voor oudere bomen en olijfteelt op steile hellingen is onmogelijk, omdat alleen jonge olijfbomen in ruim opgezette rijen op een vlakke ondergrond geoogst kunnen worden.
Verder oogsten zij de klok rond.‘s Nachts oogsten heeft als voordeel dat de olijven door de koudere nachttemperaturen minder snel gaan gisten of fermenteren dan overdag. Dit is positief is voor de kwaliteit van de olijfolie. Een groot nadeel van de nachtelijke oogst zijn de vogels die in de war raken van felle lichten en harde geluiden, waardoor ze niet vluchten maar juist in de boom blijven zitten. Vogels die opgezogen worden door de oogstmachine overleven dat meestal niet,De manier van oogsten – machinaal of met de hand- verklaart het prijsverschil tussen olijfolie van een grootschalige producent (die je vaak vindt in de supermarkt) en de olijfolie van kleine, traditionele olijfolieproducenten die wat exclusiever is.

Traditionele Siciliaanse olijfolie kopen

Ben je benieuwd geworden naar Siciliaanse olijfolie van kleine traditionele olijfolieproducenten? Dan ben je bij ons aan het juiste adres. Extra vierge olijfolie en heerlijke gearomatiseerde olijfolie vind je in onze webshop.

We importeren de olijfolie zelf uit Sicilë, waardoor we de beste kwaliteit kunnen garanderen. Neem een kijkje in onze webshop en maak kennis met onze producten!

(1) Saglam, C., Tuna, Y. T., Gecgel, U., & Atar, E. S. (2014). Effects of olive harvesting methods on oil quality. APCBEE procedia, 8, 334-342.