Het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid van de EU: Wat betekent het voor de Siciliaanse olijventelers?

Milieu, klimaat, gerichte steun, en flexibiliteit. Het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) van de Europese Unie (EU) is vorig jaar goedgekeurd en zal in 2023 in werking treden. Als kleine olijfolieproducenten ontvangen onze leveranciers ook landbouwsubsidies van de EU en wij vragen ons af: Wat gaat er veranderen? En hoe zal deze verandering de Siciliaanse kleine boeren beïnvloeden? Het is niet de bedoeling elk van de nieuwe maatregelen toe te lichten. Wij willen je veeleer helpen begrijpen welke gevolgen de veranderingen kunnen hebben voor kleine landbouwers, bijvoorbeeld in Sicilië. 

Wat is het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid van de EU?

Het nieuwe GLB wil eerlijker zijn, wat betekent dat er minder rechtstreekse betalingen zullen zijn. De GLB-financiering is gebaseerd op twee pijlers die het geld op verschillende manieren verdelen. De eerste pijler zijn de rechtstreekse betalingen in de vorm van inkomenssteun, die de landbouwers een vergoeding geven op basis van de grootte van hun grond en hun productievolumes. Het principe is eenvoudig: meer land, meer rechtstreekse betalingen. De tweede pijler van het GLB heeft betrekking op plattelandsontwikkeling en is dus gericht op de verbetering van de concurrentie mogelijkheden van de land- en bosbouw, de bescherming van het klimaat, de instandhouding van de hulpbronnen en de versterking van de plattelandsgebieden in het algemeen (EU-Commissie). Vanaf 2023 zullen de betalingen steeds meer via de zogenaamde tweede pijler van het GLB worden verricht. (1)

Het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid is erop gericht stimulansen te creëren voor milieubescherming

De beloning via de tweede pijler is bedoeld om de landbouwers ertoe aan te zetten meer te doen voor milieubescherming en milieuvriendelijke produktiemethodes. Bovendien moeten de rechtstreekse betalingen in de toekomst worden gekoppeld aan bepaalde voorwaarden, zoals de handhaving van eerlijke arbeidsvoorwaarden in de hele voedselproductieketen. Jongeren en vrouwen moeten ook meer steun krijgen om de landbouw in te gaan, om de achteruitgang van de landbouwbedrijven tegen te gaan.

Belangrijkste beleidsdoelstellingen van het nieuwe GLB

Wij zijn verheugd over de verschuiving in het EU-landbouwbeleid in de richting van duurzamere landbouw en de broodnodige aandacht voor sociale rechtvaardigheid. Wij hebben ons echter afgevraagd welke gevolgen deze verschuiving van rechtstreekse betalingen zal hebben voor kleine landbouwbedrijven.

Kleine landbouwbedrijven zijn tegenwoordig grotendeels afhankelijk van rechtstreekse betalingen van de EU, die door de lage prijzen voor landbouwproducten vaak als de belangrijkste bron van inkomsten dienen. (2) Dit komt doordat de groothandelsprijzen voor, in ons geval, olijfolie reeds onder de productiekosten liggen zonder dat er rekening wordt gehouden met milieubeschermingsmaatregelen. Welke veranderingen zijn nodig om kleinere landbouwbedrijven ook te laten profiteren van de tweede pijler?

Met het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid wil de EU eindelijk haar bijdrage leveren aan het bereiken van de klimaatdoelstellingen. In de toekomst zullen de rechtstreekse betalingen steeds meer worden gekoppeld aan de naleving van bepaalde milieubeschermingsvoorwaarden, bijvoorbeeld met betrekking tot de gezondheid van de bodem of de bescherming van de biodiversiteit. Hierbij valt te denken aan het gebruik van bodembedekkers of de aanleg van bloeiende stroken.

Ten minste 25% van het budget voor rechtstreekse betalingen moet worden gereserveerd voor zogenaamde eco-regelingen. Deze milieuprogramma’s worden door de EU gefinancierd, maar moeten decentraal in de afzonderlijke lidstaten worden uitgevoerd. Op die manier maakt elk land een selectie van mogelijke milieubeschermingsmaatregelen waaruit de landbouwers dan vrij kunnen kiezen welke zij – ter compensatie van het inkomensverlies als gevolg van de verlaging van de rechtstreekse betalingen – willen uitvoeren.

Milieubewustzijn en prijsstijgingen

De Europese Commissie pleit voor vrijwillige regelingen. Dit zou de kans moeten vergroten dat landbouwers daadwerkelijk duurzame praktijken zullen invoeren. Uit onderzoek blijkt namelijk dat landbouwers eerder geneigd zullen zijn om voor biologische regelingen te kiezen als zij daar actief voor kiezen in plaats van daartoe te worden gedwongen. Voorbeelden zijn duurzame landbouwmethoden, maar ook de verbetering van veehouderijpraktijken. Het is onvermijdelijk dat deze maatregelen zullen leiden tot hogere prijzen voor landbouwproducten.

Dit is slecht nieuws voor de meeste consumenten in Europa. Gelukkig besteden steeds meer consumenten aandacht aan duurzame inkoop, productie, kwaliteit en verpakkingsmaterialen. (3) Consumentenvoorkeuren worden gezien als een van de belangrijkste drijfveren voor een verandering van het voedselsysteem in de richting van meer duurzaamheid. Dit moet echter ook tot uiting komen in een grotere bereidheid om te betalen, zodat de hogere kosten van milieubeschermingsmaatregelen kunnen worden terugverdiend. Het is de gezamenlijke taak van de instellingen, zoals de EU en haar lidstaten, en de producenten om de consument bewust te maken en zo begrip te kweken voor hogere prijzen. Het is van essentieel belang om de consumenten mee te nemen op de weg naar een duurzaam voedselsysteem en hen opnieuw in contact te brengen met de producenten.

Bij il circolo maken we er een punt van om onze olijfolieminnende vrienden te laten zien wat we doen om het milieu te beschermen, de arbeiders eerlijk te betalen en bij te dragen aan de wederopbouw van het culturele erfgoed van Sicilië, waardoor we een groot draagvlak voor onze prijzen creëren.

Wat betekent het GLB voor de Siciliaanse olijventelers?

Wij hebben uit eigen ervaring geleerd dat er vaak een gebrek is aan goed opgeleide vakmensen ter plaatse. De meeste landbouwers hebben professionele ondersteuning nodig om EU-betalingen in het kader van de tweede pijler aan te vragen. Het proces is helaas nog steeds vreselijk bureaucratisch en tijdrovend. Het is ook niet ongewoon dat er wel professionele ondersteuning beschikbaar is, maar dat deze niet voldoende is opgeleid. Dan is er te weinig kennis op het gebied van mogelijke maatregelen ter bevordering van duurzaamheid om de aanvraag tot een goed einde te brengen. Voor kleine landbouwbedrijven, zoals veel van de omliggende olijfolieproducenten, is het dan ook van essentieel belang de plaatselijke steunregelingen te versterken met goed opgeleide vakmensen. Wij vrezen dat eerst de inkomenssituatie van de plaatselijke kleine boeren zal verslechteren voordat zij goede professionele ondersteuning krijgen om te voldoen aan de milieuvoorwaarden die het mogelijk maken subsidies te krijgen.

Samenwerking, een vreemd woord voor Siciliaanse keuterboeren?

Een ander aandachtspunt van het nieuwe GLB is de verbetering van de positie van de landbouwers in de voorzieningsketen. Het gaat erom de onderhandelingspositie te versterken en het concurrentievermogen van kleine producenten te bevorderen. Met dit doel voor ogen bevordert het GLB specifiek de samenwerking tussen landbouwers in de vorm van coöperaties en producentenorganisaties. Landbouwcoöperaties kunnen een belangrijke invloed hebben op de verdeling van de kosten, de opleiding en de praktische invoering van milieuvriendelijke maatregelen (5, 6).

Samenwerking is bijvoorbeeld van cruciaal belang voor de gezamenlijke verwerking, opslag en kwaliteitscontrole, aangezien op deze gebieden vaak schaalvoordelen kunnen worden behaald. In Sicilië zijn coöperaties reeds een belangrijk element voor de afzet van amandelen en johannesbroodvruchten, die meestal onverwerkt aan de groothandel worden verkocht. Voor deze producten is niet het precieze tijdstip van de oogst, en ook de snelle verwerking bepalend niet voor de kwaliteit en de prijs. In de olijfolieproductie staan de landbouwers zichzelf echter in de weg door een aanhoudend gebrek aan vertrouwen. Velen zijn bezorgd over het verlies van hun vrijheid in de coöperaties en, bijvoorbeeld, over het feit dat zij niet zelf kunnen beslissen wanneer zij oogsten. Ook bestaat er vaak grote twijfel over de vraag of het überhaupt mogelijk is om zonder de hulp van een advocaat van de gemeenschappelijke middelen te profiteren.

Conclusie?

Milieuvriendelijk, klimaatvriendelijk, gerichte subsidies en flexibel – het nieuwe GLB wil veel dingen bereiken. Wij zijn van mening dat bijzondere aandacht moet worden besteed aan de gevolgen van veranderingen, vooral in plattelandsgebieden met een kleine landbouwstructuur. Op korte termijn moet bij de investeringen voorrang worden gegeven aan de opleiding en versterking van plaatselijke structuren, zoals coöperaties en geschoolde werknemers.

Siciliaanse biologische olijfolie kopen

Als je persoonlijk de Siciliaanse kleine boeren wilt steunen, kun je ons project steunen en onze biologische olijfolie kopen. Als je geïnteresseerd bent, kun je onze biologische extra vergine olijfolie en heerlijk gearomatiseerde olijfolie vinden in onze webshop. Wij importeren de olijfolie zelf uit Sicilië en kunnen u daarom de beste kwaliteit garanderen. Neem een kijkje in onze webshop en maak kennis met onze producten!

Bronnen:

1. Consilium Europea
2. Heinrich Böll Foundation
3. Carzedda, M., Gallenti, G., Troiano, S., Cosmina, M., Marangon, F., de Luca, P., … & Nassivera, F. (2021). Consumer preferences for origin and organic attributes of extra virgin olive oil: A choice experiment in the Italian market. Foods, 10(5), 994.
4. Duitse “Bauernverband”
5. Schomers et al. (2018) Facilitation of public Payments for Ecosystem Services through local intermediaries: An institutional analysis of agri‐environmental measure implementation in Germany, June 2021Environmental Policy and Governance 31(5)
6. Dik et al. (2020) Farmer collectives for more effective agri-environmental schemes? An assessment framework based on the concept of ‘professionalization’,  July 2021, International Journal of Agricultural Sustainability