Betekent duurzaam hetzelfde als biologisch?

Biologische landbouw vormt de basis voor een klimaatvriendelijke toekomst. Om deze toekomst te realiseren is duurzaamheid in de landbouw noodzakelijk, maar dit gaat verder dan alleen de ecologische dimensie. De sociale en economische kant zijn ook onmisbaar om wereldwijd een rechtvaardige samenleving te creëren en voldoende voeding te produceren. Maar wat is ecologische duurzaamheid en betekent duurzaam hetzelfde als biologisch?

Biologische landbouw en het bio-keurmerk

Het EU-keurmerk voor biologische producten is al 20 jaar de norm voor biologische geproduceerde producten (1). Daarbij neemt de vraag van de consument naar producten die eerlijk en met natuurlijke stoffen zijn geproduceerd nog steeds toe. De oppervlakte aan landbouwgrond die wordt gebruikt voor biologische teelt is tussen 2012 en 2018 met 33,7% toegenomen. Ongeveer 90% van het land wordt gebruikt voor akkerbouw en permanent grasland voor veeteelt. De resterende oppervlakte wordt gebruikt voor permanente teelten, zoals olijfgaarden en fruitbomen.
Producten en levensmiddelen  afkomstig van biologische landbouw, zijn herkenbaar aan het biologisch keurmerk. Dit keurmerk is voor producten die volgens de EU-normen voor biologische landbouw zijn geproduceerd. Het maakt het makkelijker voor consumenten om biologische producten te herkennen. En andersom is het hierdoor mogelijk om op Europees niveau  biologische producten op de markt te brengen. Doel van deze normen voor biologische productie is het verminderen van de negatieve effecten van de landbouw op het milieu. Biologische landbouw stimuleert een verantwoord gebruik van energie en natuurlijke hulpbronnen, versterkt de biodiversiteit en het ecologisch evenwicht en verbetert de bodemvruchtbaarheid en waterkwaliteit.

De “systeemwijziging in het Europese landbouwbeleid” die in 2020 in gang is gezet door de voorzitter van de Raad van de EU, laat een belangrijke ontwikkeling zien voor de verspreiding van biologische productie (2). Er werd besloten dat geld uit Brussel niet langer alleen beschikbaar is voor grote bedrijven met veel grond. In plaats daarvan wordt het gekoppeld aan de maatregelen die een bedrijf neemt ter bescherming van milieu en klimaat. Hiermee wordt gedoeld op het versterken van de biodiversiteit door het uitbreiden van heidevelden en bloemstroken, dat zowel door grote als kleine producenten kan worden gedaan. Hiermee wordt de uitstoot verminderd en hulpbronnen beschermd en levert zo een bijdrage aan het behalen van  de klimaatdoelen.

Ongombo, dat het grootste deel van de olijven van il circolo produceert, ontvangt Europese financiering voor noodzakelijke investeringen in verantwoord waterbeheer en behoud van biodiversiteit. Naast de vele uren zon worden langzamerhand ook hevige regenbuien kenmerkend voor het Siciliaanse klimaat, met soms meer dan 100 mm regenwater in een paar uur tijd. Die stortbuien berokkenen ons en vele Siciliaanse boeren steeds vaker ernstige schade aan de akkers en aan de wegen op het land. Vaak is de bodem verwoest door jarenlang ploegen en heeft dat tot enorme erosie geleid.
Het antwoord daarop is verantwoord waterbeheer en behoud van biodiversiteit. Noodzakelijke investeringen zijn echter onbetaalbaar, omdat ze op korte termijn onproductief zijn. De EU erkent het belang van de landbouw voor het bereiken van haar milieudoelstellingen en heeft middelen uitgetrokken voor steun aan “niet-productieve investeringen ter beperking van erosie en hydro-geologische instabiliteit en voor het herstel van het traditionele landschap”.
In 2020 is aan Ongombo subsidie toegekend op basis van de PSR Sicilia 2014/2020 – Maatregel 4 operatie 4.4.d. . Wij van il circolo zijn enthousiast over deze kans, omdat het de olijfgaard regeneratiever maakt en het daarmee ook de ecologische voetafdruk van de regio verbetert, en tegelijkertijd het culturele erfgoed van Sicilië beschermt.

Welke maatregelen kunnen we met die subsidie nemen?

• Houten raamwerken worden geplaatst en beplant met inheemse Siciliaanse bodembedekkers met sterke wortels ter en versterking van de steile hellingen en ter bescherming van de biodiversiteit.
• Traditionele ‘muro a secco’ – stenen muren zonder cement- en bermen worden gerestaureerd om zo de aangetaste terrassen en het historische landschap te herstellen. Ze bouwen ze zoals ze hier op Sicilië al duizenden jaren worden gebouwd door Carthagers, Grieken, Romeinen, Arabieren, Noormannen, en vele anderen
• Door snoei zullen eeuwenoude olijf- en johannesbroodbomen worden hersteld.

  

Duurzaam – meer dan biologisch? Het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid van de EU

Volgens het Duitse overheid (Bundesamt für Bürgerliche Bildung) is de centrale en wijdverbreide definitie van duurzaamheid het verzekeren van de behoeften van de huidige generatie zonder de fundamenten van toekomstige generaties in gevaar te brengen (5). Hierbij wordt dus rekening gehouden met de billijkheid tussen verschillende generaties en tussen verschillende regio’s in de wereld, alsmede met de bescherming van onze planeet en haar hulpbronnen. Het nieuwe gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) van de EU, gepresenteerd  in 2018, roept op tot duurzaamheid, gebaseerd op het drie-pijlers van duurzaamheid (ecologisch, sociaal, economisch) door ook de sociale en economische dimensies mee te nemen, met als fundament modernisering, samenwerking, innovatie, onderzoek en onderwijs (3). Dat zie je ook terug in de ‘Green Deal’ van de EU en de strategie “van boer tot bord” en heeft tot doel het aanpakken van de klimaatverandering, het beschermen van de natuurlijke hulpbronnen en het versterken van de biodiversiteit.

Is olijfolie wel duurzaam gezien het waterverbruik bij de teelt?

Overmatig waterconsumptie met waterschaarste en bodemerosie als gevolg wordt wel eens als argument gebruikt om aan te geven dat (de productie van) olijfolie niet zo duurzaam is. Het is inderdaad zo dat een olijfboom tijdens de eerste paar jaren water-irrigatie nodig heeft. Dan is het waterverbruik het grootst. Daarna zijn de olijfbomen overgeleverd aan de natuurlijk irrigatie, d.w.z. regen. Een volwassen olijfboom komt toe met weinig/nauwelijks water. Juist onder die omstandigheid produceert ze de beste olijven. Aangezien olijfbomen meer dan 1000 jaar kunnen worden sommige wel 2000 jaar valt de hoeveelheid water per olijfboom gedurende de hele levenscyclus mee.
Het probleem van waterschaarste kan zich wel voordoen op grootschalige olijfgaarden waar irrigatiesystemen blijvend worden gebruikt om extra veel olijfbomen te laten groeien.

Wat is het verschil tussen duurzaamheid en biologische en ecologische landbouw?

We leggen het je uit aan de hand van een praktijkvoorbeeld, namelijk hoe wij het doen bij il circolo.

Ecologisch duurzame en biologische olijfolie

il circolo staat voor biologische productie. Sinds 2018 is onze olijfolie een gecertificeerd biologisch product volgens de biologische verordening van de EU. Door pesticiden en kunstmest te vermijden en een zuiver mechanische verwerking na te streven, bevat onze olijfolie geen chemische residuen. Het hele productieproces van il circolo, van de teelt tot het bottelen, staat onder onze eigen controle om de beste kwaliteit te garanderen. Il circolo maakt gebruik van traditionele kennis om olijven te telen en te oogsten, daar hoort genetische modificatie niet bij. De olijven worden met de hand geplukt, waardoor het leven van vogels en micro-organismen wordt beschermd. Juist bij grootschalige industriële oogst ondervinden ze vaak schade. Als biologische producenten zien wij onszelf dus als ecologisch duurzaam. 

Sociale en economische duurzaamheid – klaar voor de toekomst

Wij zien il circolo als een “sociale onderneming”. Ons doel is niet om de winst te maximaliseren, maar om op een sociaal en duurzaam verantwoorde manier te werken, zodat vooral onze olijfbomen en de regio de vruchten hiervan plukken. Zo maakt il circolo zich sterk voor de echte en eerlijke prijs van olijfolie waarbij ook de vaak verborgen kosten voor milieu- en mens worden doorberekend – denk aan milieuschade, CO2 uitstoot en lage lonen. Dit doen we il circolo wil de sector van binnenuit veranderen: 

• door consumenten te informeren over de neerwaartse spiraal in de olijfolie-industrie
• en daarmee de vraag te stimuleren naar eerlijk geproduceerde kwaltiteitsolijfolie tegen de echte prijs
• waardoor er uiteindelijk ook een verandering in aankoop- en verkoopbeleid bij andere partijen in de keten – zoals tussenhandelaars en bottelaars plaatsvindt.

Wij combineren modernisering met transparantie. Daartoe maken wij gebruik van e-facturering bij il circolo via het centrale “Sistema di Interscambio”. Een andere bouwsteen voor transparantie is dat elke liter olijfolie rechtstreeks kan worden getraceerd tot bij de oorspronkelijke olijfgaard. Bovendien zijn de teelt, de strategie en de productie van il circolo olijfolie mede gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Naast bijscholing steunen wij op uitwisseling met ervaren en goed opgeleide vakgenoten om lokale kennis te combineren met toekomstgericht onderzoek. 

Het voorbeeld van il circolo toont aan dat duurzaamheid meer is dan de biologische certificering. Hoewel biologische en ecologische landbouw een essentieel onderdeel is van een duurzaam landbouwbeleid, ontbreekt in het biologische keurmerk en in de term ecologische landbouw de inclusieve sociale en economische duurzaamheid. Deze zijn volgens de Europese Green Deal van groot belang om een toekomst te creëren waarin de klimaatverandering in de hand wordt gehouden, de natuurlijke hulpbronnen worden beschermd en de biodiversiteit behouden blijft.

En wat betekent regeneratief dan? 

Biologisch, ecologisch, of regeneratief? Een andere term die in de toekomstvisies over de transformatie van de landbouw veel te vinden is, is regeneratieve productie (4). Dit gaat verder dan de beginselen van de biologische landbouw. Regeneratieve landbouw is in de eerste plaats gericht op het herstel van bodems en de regeneratie – oftewel het hergebruiken van natuurlijke afvalstoffen – in ecosystemen. Enkele voorbeelden zijn versterken van biodiversiteit, koolstofopslag en het vergroten van de veerkracht van ecosystemen. Hoewel er in dit stadium nog geen duidelijke definitie van regeneratieve landbouw bestaat, krijg je wel een idee welke principes onder de term vallen en wat erbij komt kijken. (2) 

Ecologisch duurzame en biologische olijfolie kopen

Ben je benieuwd geworden naar ecologisch duurzame en biologische olijfolie? Dan ben je bij ons aan het juiste adres. Extra vierge olijfolie en heerlijke gearomatiseerde olijfolie vind je in onze webshop.

We importeren de olijfolie zelf uit Sicilë, waardoor we de beste kwaliteit kunnen garanderen. Neem een kijkje in onze webshop en maak kennis met onze producten!

Bronnen:

(1) Bundesministerium für Landwirtschaft und Ernährung, Pressemitteilung Nr. 5/2021, Bio boomt weiter – auch dank des Bio-Siegels.(2) Bundesministerium für Landwirtschaft und Ernährung, Die neue Gemeinsame Agrarpolitik (GAP) nach 2020 – Fragen und Antworten.
(3) Nachhaltige Landwirtschaft in der EU, Förderung nachhaltiger Praktiken in der Landwirtschaft und Lebensmittelerzeugung in der EU durch die Europäische Kommission.
(4) Newton P, Civita N, Frankel-Goldwater L, Bartel K and Johns C (2020) What Is Regenerative Agriculture? A Review of Scholar and Practitioner Definitions Based on Processes and Outcomes. Front. Sustain. Food Syst. 4:577723. doi: 10.3389/fsufs.2020.577723
(5) Pufé, Iris (2014), in: Bundeszentrale für Politische Bildung,Aus Politik und Zeitgeschichte – Nachhaltigkeit (APUZ 31-32/2014), Was ist Nachhaltigkeit? Dimensionen und Chancen.
(6) reNature, What is Regenerative Agriculture